اهمیت فضاي سبز در كاهش آلودگي‌های زيـست محيطي

چكيده
افزايش روزافزون منابع آلاينده از يك‌سو و افزايش مصرف سرانه انرژي از منابع انرژي به خصوص سوخت‌هاي فسيلي از سوي ديگر منشاء توليد آلودگي‌هاي فراوان در هواي شهرها و مناطق صنعتي كشور است. اين مسأله موجب شده كه توجه طراحان شهري و متخصصان محيط زيست به سمت و سوي يافتن بهترين راه حل براي كاهش آلودگي‌‌ها به جهت تأمين سلامت مردم شهرنشين معطوف گردد، در اين ميان بهترين راه‌حل برجسته نمودن نقش فضاهاي سبز و خواص گياهان به عنوان موثرترين و كم‌هزينه‌ترين راه براي تعديل آلودگي‌هاي هوا مي‌باشد، از اين‌رو در اين مقاله سعي شده است چگونگي تأثير گياهان در رفع آلودگي‌هاي زيست محيطي، بازده اكولوژيكي فضاهاي سبز، تقسيم‌بندي آلاينده‌ها، معرفي برخي از گياهان موثر در كاهش آلودگي‌ها و نهايتاً نقش و اهميت فضاي سبز در زندگي انسان ارائه گردد.

مقدمه:
در چند دهه گذشته شهرسازي گسترش بي‌سابقه‌اي يافته و انتظار مي‌رود كه تأثيرات عميقي بر محيط، جوامع و رفاه مردم داشته باشد راهيابي مظاهر مختلف زندگي مادي و استفاده گسترده از سوخت‌هاي فسيلي موجب بر هم زدن نظم و وجود آنتروپي در محيط‌هاي شهري شده است. پنجاه سال قبل كمتر از 20 درصد جمعيت دنيا در شهرها زندگي مي‌كردند اما در حال حاضر براساس برآورد طرح‌هاي جمعيتي سازمان ملل نيمي از جمعيت دنيا شهرنشين هستند و پيش‌بيني مي‌شود اين نسبت تا سال 2025 به 61 درصد برسد. مولفه‌هاي آثار توسعه‌ شهري، توسعه فضاهاي صنعتي در نزديكي شهرها به عنوان نيروي محركه اقتصاد كشورها و در عين حال فاكتورهاي آلاينده هوا مي‌توانند نظام زيستي شهرها را به شيوه‌هاي گوناگون مختل كنند به طوري كه اثرات اين آلودگي‌ها موجب بروز انواع بيماري‌هاي قلبي، تنفسي، تحريك چشم، تحريك مجاري تنفسي، اگزوما، آسم، سرطان، مشكلات جسمي و رواني و ... بر روي انسان بخصوص كودكان گردد، همچنين اين آلودگي‌ها علاوه بر تخريب هوا تأثير بسزايي بر روي آلودگي خاك نيز دارد و موجب از بين رفتن ميكروارگانيسم‌هاي خاك مي‌شود از اين‌رو فضاي سبز و پارك‌ها در شهرها به عنوان يكي از عوامل مؤثر در جلوگيري از آلودگي‌هاي هوا هستند به‌ويژه در ارتباط با گرد و غبار و آلودگي‌‌هاي ذره‌اي هوا فضاي سبز شهري ريه‌هاي تنفس شهرها به شمار مي‌روند لذا متخصصان فضاهاي سبز در شهرهاي صنعتي و بزرگ استاندارد، سرانه فضاي سبز به ازاي هر نفر 12 تا 40 متر مربع پيشنهاد مي‌نمايند، به طور كلي مهم‌ترين تأثير فضاي سبز در شهرها علاوه بر جنبه‌هاي زيباشناختي و روح بخشيدن به كالبد بي‌جان و خشن شهر به عنوان بخش مهمي در كاهش انواع آلاينده‌هاي شهري، كنترل سيلاب‌ها و روان آب‌ها، تعديل ميكروكليما و نيز كاهش مصرف انرژي ساختمان‌ها مي‌باشد بنابراين اگر فضاي سبز به عنوان جزيي از بافت شهرها و نيز بخشي از خدمات شهري ضرورت يافته باشد نمي‌تواند جدا از نيازهاي جامعه شهري باشد. امروزه مفهوم شهرها بدون فضاي سبز در اشكال گوناگون آن غيرقابل تصور است بنا به تعريف فضاهاي سبز شهري نوعي از سطوح كاربري زمين شهري با پوشش‌هاي گياهي انسان ساخت است كه واجد بازدهي اجتماعي و بازدهي اكولوژيكي مي‌باشند و از ديدگاه حفاظت محيط زيست فضاهاي سبز شهري بخش جاندار ساخت كالبردي شهر را تشكيل مي‌‌دهد.
نقش گياهان كاشته شده در فضاهاي سبز و تأثير آنها بر تعديل آلودگي‌هاي هوا در شهرها
امروزه گياهان همواره به عنوان جزء بسيار مهم و عمده در شالوده شهرها و تنها چاره موثر بر كاهش آلودگي‌هاي هوا در شهرها محسوب مي‌شوند چرا كه گياهان طي فرايند فتوسنتز با جذي دي‌اكسيد كربن و تبديل آن به اكسيژن به طور طبيعي كربن اضافي هوا را جذب و به پالايش هوا كمك مي‌كنند، همچنين طي فرايند فتوسنتز برگ درختان ساير مواد شيميايي مانند اكسيدهاي نيتروژن‌، آمونيوم توليد شده در هوا، بخشي از دي‌اكسيد گوگرد و ازن كه مولد قسمتي از مشكلات مه آلودگي و اثرات گلخانه‌اي هستند را از محيط خارج مي‌كنند برگ درختان با جذب و حفظ گردوغبار و ساير ذرات معلق هوا تا زمان شست‌و‌شو و بارندگي ذرات معلق هوا را تا 75 درصد كاهش داده و تأثير بسزايي بر بهبود كيفيت هوا دارد. امروزه متخصصان و طراحان فضاي سبز سعي دارند به جاي اينكه تنها به سبز كردن زمين بيانديشند با كاشت انواع درختان متناسب با نقش و كاربري آنها با شرايط اقليمي و كاركردهاي اكولوژيكي در هر شهر فضاي شهر را سبز نمايند تا ضمن ايجاد آرامش روحي براي شهروندان نقش وجودي فضاي سبز را پررنگ‌تر جلوه دهند البته تأثير گونه‌هاي پوششي كه نقش در سبز شدن زمين دارند در رفع آلودگي‌ها نيز اجتناب ناپذير است ولي به تجربه ثابت شده است كه بيشترين تأثير در تعديل آلاينده‌ها درختان مي‌باشد كه به صورت تصفيه كننده‌هاي طبيعي هوا عمل مي‌‌كنند، گياهان به كمك فرايندهاي طبيعي مانند فتوسنتز، تنفس و تعرق مداوم هوا را تصفيه و خنك كرده و به فضاي اطراف برمي‌گردانند ميزان توانايي درختان در جذب كربن به ابعاد درخت، سن، سلامتي و پهنه چتر درخت بستگي دارد و به طور متوسط درختان بزرگ مي‌توانند 2 تا 3 درصد ميزان كربن هوا را كاهش دهند، يك درخت راش 80 فوتي مي‌تواند روزانه دي‌اكسيد كربني را كه معادل دي‌اكسيد كربن ايجاد شده توسط دو خانواده دو نفره است حذف كند، يك هكتار جنگل گياهان سوزني برگ در سال حدود 16 ميليون مترمكعب هوا را جذب و معادل 5400 كيلوگرم كربن را به مواد آلي تبديل مي‌كند و 14400 كيلوگرم اكسيژن آزاد مي‌كند درختان همچنين به طور مستقيم از طريق ذخيره انرژي بر كيفيت هوا تأثير مي‌گذارند درختاني كه به منظور ايجاد سايه بر منازل كاشته شده‌اند مي‌توانند 10 تا 15 درصد در هزينه خنك كردن و 4 تا 22 درصد در هزينه‌هاي تأمين گرما از طريق مانع شدن در برابر جريان‌هاي باد موثر واقع شوند كه البته مقدار اين صرفه‌جويي با توجه به نوع درخت، محل كاشت و فضاسازي متغير خواهد بود.
يك درخت در سال به طور متوسط دو كيلوگرم اكسيژن توليد مي‌كند ميزان اكسيژن آزاد شده به وسيله درختان پهن برگ در يك هكتار بين 2500 تا 3000 كيلوگرم بوده و مي‌تواند نياز 10 انسان را تامين نمايد همين طور يك درخت در مدت يك سال با انجام عمل تبخير و تعرق به اندازه 250- 400 ليتر آب را به صورت بخار از خود متصاعد مي‌كند و اين مقدار در گياهان مختلف متفاوت است به طوري كه درختان برگ پهن بيش از سوزني برگ‌ها موجب افزايش رطوبت هوا مي‌شوند. درختان در تعيين دماي منطقه نيز نقش دارند به طوري كه هواي يك منطقه درختكاري شده مي‌تواند تا 11 درجه سانتيگراد خنك‌تر از منطقه بي‌درخت مجاور باشد.
محيط زيست مطلوب براي انسان حرارتي برابر 15- 25 درجه سانتيگراد، رطوبتي معادل 40- 75 درصد همراه با جريان هواي تميز و ملايم و آب و روشنايي كافي مي‌باشد قطعاً ايجاد چنين محيطي بدون پوشش گياهي ميسر نيست وجود فضاي سبز به‌ويژه اگر با چمن‌كاري، گل‌كاري و كاشت درختچه‌هاي زينتي همراه باشد، بي‌گمان نقش بسزايي در ايجاد تنوع و محيطي شاد براي گردش و كاستن از سر و صدا در گستره شهرها و بالا بردن روحيه مردم و نيز ايجاد محيط مناسبي براي آرامش اعصاب دارد. در اين ميان ايجاد، گسترش و حفظ فضاي سبز شهري و ايجاد پارك و بوستان به عنوان محيط زيست درون شهري علاوه بر زيبايي محيط زندگي شهروندان به آنها شادي و نشاط روحي مي‌بخشد و در عين حال به پاكيزگي هوا نيز كمك قابل توجهي مي‌كند. آرامشي كه انسان در سايه يك درخت احساس مي‌كند تا حدي ناشي از جذب پرتوهاي مادون قرمز و ماوراء بنفش بوسيله درخت است از طرفي ديگر توليد ماده‌اي به نام فيتونسيد بوسيله درختاني نظير گردو، بلوط، فندق، بيد، اكاليپتوس، زبان گنجشك، سرو كوهي، افرا نراد و رها شدن آن در فضا روي انسان اثر آرامبخش و فرح‌بخشي دارد اگر چه بشر امروزه به تكنولوژي‌هاي مختلفي براي مبارزه با آلودگي‌ها دست يافته است ولي به نظر مي‌رسد برگ درختان و گياهان مي‌توانند بهترين وسيله جهت بهبود كيفيت هواي محيط زيست بشري باشد اين جانداران قادرند گازها و ذرات آلاينده را از هوا خارج كرده، مصرف انرژي را كاهش داده، باعث كاهش دماي جو زمين شده و جوامع را در جهت زندگي هر چه مطلوب‌تر ياري كنند.
به طور كلي از ديدگاه زيست محيطي فضاي سبز شهري بايد ارائه دهنده بازدهي‌هاي اكولوژيك زيست محيطي زير باشد:
بهبود شرايط بيوكليماتيك در شهر
كاهش آلودگي هوا
كاهش آلودگي‌هاي صوتي
جلوگيري از پديده جزيره گرمايي
افزايش رطوبت نسبي
تعديل دما
جذب غبار و ذرات معلق در هوا
كاركردهاي رواني
آلودگي‌هاي زيست محيطي كه فضاهاي شهر را تحت تأثير خود قرار مي‌دهند مي‌توان به چهار دسته تقسيم كرد:
آلودگي حرارتي
آلودگي صوتي
آلودگي فيزيكي
آلودگي شيميايي

آلودگي حرارتي:
پديده جزيره گرمايي
در طي فصل تابستان، در كنار فرآيند جذب پرتوفرابنفش و مادون قرمز در هر منطقه سقف ساختمان‌ها، خيابان‌ها و سطوح تيره رنگ گرما را در آشاميده و آن را به هوا گسيل مي‌كنند با توجه به اينكه اكثر سقف‌ها در شهرها تيره‌رنگ هستند گرماي گسيل شده از سوي خورشيد را جذب كرده در خود نگاه مي‌دارند اين پديده باعث افزايش دماي مناطق مسكوني از 2 تا 15 درجه سانتيگراد شده و به نام پديده جزيره گرمايي شناخته مي‌شود كه نه تنها باعث افزايش مصرف انرژي براي خنك كردن ساختمان‌ها مي‌شود، بلكه باعث ايجاد آلودگي در جو از جمله توليد گاز ازن (O3) و افزايش تركيبات زيانبار گوگردي و ديگر آلاينده‌هاي آسيب‌رسان در سطح زمين نيز مي‌شود از اين‌رو كاشت درختان سايه‌دار به عنوان نخستين، ساده‌ترين، پاك‌ترين و زيباترين راه‌حل است مردم از زمان‌هاي گذشته مي‌دانستند كه شهرها از محيط پيرامونشان گرم‌ترند ولي متأسفانه اكنون با ريشه‌كني فضاهاي سبز و مصرف روزافزون سوخت‌هاي فسيلي و جايگزيني ابنيه‌هاي خشن، آسفالت، آجر به جاي فضاهاي سبز اين گرما را به اندازه خطرناكي افزايش داده‌اند در حالي كه گياهان بيشتر انرژي خورشيدي را صرف روند سوخت و ساز مي‌نمايند گياه همچنين با انجام عمل تبخير و تعرق موجب كاهش دماي ميكروكليما و افزايش رطوبت نسبي و خنك شدن هوا مي‌شوند.
ب)- اثر گازهاي گلخانه‌اي بر گرما و نقش فضاي سبز در كاهش آن از جمله گازهاي آلاينده‌اي كه به واسطه فعاليت‌هاي انسان در هوا منتشر مي‌شود عبارتند از بخار آب، دي‌اكسيد كربن (CO2)، ازن (O3)، اكسيد نيترو (N2O)، متان (CH4)، كلروفلوئوركربن (CFCs)، هيدروفلوئورو كربن‌ها (HFCs) و پرفلوئوروكربن (PFCs) هستند. اين گازها مسئول به وجود آمدن پديده گلخانه‌اي بوده و چگونگي افزايش درجه حرارت كره‌زمين را تشريح مي‌كند به عبارت ديگر اين لايه گازها مانند سپري عمل مي‌كنند كه تشعشعات حرارت‌زاي خورشيدي را از خود عبور داده ولي از برگشت آن به فضا جلوگيري مي‌كند، در بين گازهاي گلخانه‌اي از نظر كميت دي‌اكسيدكربن CO2 و بخار آب معمولاً 90 درصد از سهم اثر گلخانه‌اي را به خود اختصاص مي‌دهند. جنگل‌هاي متراكم از مصرف‌كنندگان دي‌اكسيد كربن محسوب مي‌شوند دي‌اكسيدكربن به صورت مداوم توسط گياهان سبز (هنگام فتوسنتز) و اقيانوس از اتمسفر خارج مي‌شود، هنگامي كه ما انسان‌ها، حيوانات و گياهان نفس مي‌كشيم، هنگامي كه جنگل‌ها، علفزارها و يا هر ماده ارگانيك ديگر مي‌سوزد، هنگامي كه مواد آلي تحت عمل اكسيداسيون قرار مي‌گيرند در كليه اين حالت‌ها گاز CO2 به تدريج وارد اتمسفر مي‌گردد، هزاران سال است اين پروسه‌ها در توازن هستند و مقدار خارج شده از اتمسفر مساوي مقدار وارده به آن است، تحقيقات نشان مي‌دهد در طول تقريبا 30 سال بيش از 10 درصد افزايش CO2 در سال داريم كه اگر غلظت دي‌اكسيدكربن به همين منوال افزايش يابد تا سال 1414 ميانگين گرماي جهان 3 درجه سانتيگراد افزايش مي‌يابد لذا جهت برقراري توازن اكسيژن زمين بايستي در حفظ و توسعه فضاي سبز و جنگل‌ها كوشا باشيم زيرا كه مهم‌ترين منابع جذب و تثبيت دي‌اكسيدكربن جنگل‌ها و فضاي سبز هستند و بدين ترتيب پديده گلخانه‌اي را كاهش دهيم.
2) آلودگي صوتي
عمده‌ترين منابع سر و صدا و عامل آلودگي‌هاي صوتي در محيط‌هاي شهري ناشي از وسايل حمل و نقل مي‌باشد كه شامل حمل‌و نقل جاده‌اي (موتورسيكلت، ماشين‌هاي سواري، ماشين‌هاي سنگين و نيمه‌سنگين)، حمل و نقل ريلي، صداي بلندگوهاي مختلف، وسايل حفاري خيابان‌ها، وسايل جوشكاري و ساختمان سازي، تجهيزات و دستگاه‌هاي موجود در محيط زندگي و منزل سر و صداهاي ناشي از مشاغل مزاحم در بطن شهر مي‌باشد، به عنوان مثال يك خودروي سنگين با سرعت 32 كيلومتر در ساعت حدود 50 دسي‌بل آلودگي صوتي، با سرعت 64 كيلومتر در ساعت 58 دسي‌بل، با سرعت 96 كيلومتر در ساعت 64 دسي‌بل آلودگي صوتي ايجاد مي‌كند. آلودگي‌هاي صوتي آسيب‌هاي فيزيولوژيكي زيادي را براي انسان‌ها به بار مي‌آورد امروزه دانشمندان ثابت كرده‌اند كه درختان و درختچه‌ها مي‌توانند در كاهش آلودگي صدا مؤثر باشند اگرچه خود صدا ممكن رشد گياه را به مخاطره اندازد، كيفيت كاهش صدا در درختان و درختچه‌هاي مختلف برحسب اندازه برگ، تراكم شاخ و برگ، نوع و بلندي درخت، چرمي بودن بافت تاج به خصوص وزن مواد در سطح تفاوت دارد درختاني چون بيد مجنون، انجيلي، نوش، Thusa Giganxea , Qurcus ilex در كاهش آلودگي صدا بسيار مؤثر مي‌باشند با آزمايش‌هايي كه به عمل آمده ديده شدهكه درختان و فضاي سبزي كه در حاشيه خيابان‌ها ايجاد شده است اثر كاهندگي بيشتري نسبت به ديوارهاي صداگير پيش ساخته و مصالح ساختماني دارند با اين حساب نقش فضاي سبز در كاهش آلودگي صوتي و كاهش هزينه‌هاي ساختماني (دو جداره شدن پنجره‌ها و ديوارهاي بلند) و زيبايي شهر كاملاً مشخص مي‌شود همچنين براساس تحقيقات به عمل آمده زمين‌هاي شيبدار با فضاي سبز خيلي بهتر از سرزمين‌هاي بدون شيب درخت دار در كاهش آلودگي صدا نقش دارند زمين‌هاي پوشيده از درخت، كاهش كميت صدا در فواصل مختلف به سرعت صورت مي‌گيرد در حالي كه چنين كاهشي در زمين‌هاي بدون فضاي سبز با تاني انجام مي‌پذيرد. با امعان نظر به سن، قطر، ارتفاع و تراكم توده درختان مشاهده مي‌شود كه نوع گونه تأثير بيشتري در كاهش آلودگي صدا دارد تا چهار پارامتر ياد شده به عنوان مثال در توده كهنسال بلوط، افرا و ممرز با اينكه قطر توده 90 سانتيمتر ارتفاع آن 22 متر و تراكم آن 50 درصد است اين توده، اثر كمتري در كاهش آلودگي صدا از خود نشان مي‌دهد تا مثلا توده افرا، اقاقيا و چنار. ممكن است اين شبهه نيز پيش آيد كه اثر كم توده كهنسال ممكن است به خاطر تراكم كمتر اين توده نسبت به ساير توده‌ها باشد اما با اشاره به اثر كاهندگي خوب سرو شيراز با تراكم توده 40 درصد، اين شبه از بين مي‌رود. با اين حال نبايد اثر ارتفاع درخت و يا تراكم توده را به كلي ناديده گرفت مثل كاج تهران با ارتفاع 14 متر بهتر از چنين گونه‌هاي با ارتفاع 10 متر در كاهش صدا موثر است، بهر حال چنين به نظر مي‌رسد كه هر قدر ارتفاع درخت و تراكم توده بيشتر باشد اثر كاهندگي گونه‌ها بيشتر است در مورد خود گونه‌ها چنين مي‌توان تفسير نمود كه در ميان پهن برگان گونه‌هايي كه برگ‌هاي پهن‌تري دارند بهتر از گونه‌هايي كه برگ‌هاي ريزتري دارند در كاهش صدا نقش ايفا مي‌نمايند در اين رابطه مي‌‌توان اذعان نمود كه هر قدر تركيب گونه‌هاي با برگ پهن در توده بيشتر باشد كاهش صدا نيز بيشتر است براي اثبات اين مدعا مي‌توان به اثر كاهندگي تركيب افرا، اقاقيا و چنار اشاره نمود كه اكثر كاهندگي اين توده چنار ناخالص و يا اقاقياي خالص بهتر است همچنين در توده كهنسال افرا، بلوط و ممرز، وجود درخت افرا با برگ پهن نتوانسته است اثر برگ‌هاي ريزتر دو گونه ديگر را كاملا بپوشاند در حالي كه در تركيب افرا، چنار و اقاقيا اين مهم به روشني اتفاق افتاده است، در ميان سوزني برگان ديده شده است كه هر قدر تراكم برگ‌ها فشرده‌تر (سرو شيراز) و يا ميزان صمغ داخل برگ‌ها بيشتر باشد اثر كاهندگي درخت در مورد آلودگي صدا بيشتر است (مثل كاج تهران). بطور كلي با مقايسه پهن برگان و سوزني برگان مشاهده مي‌شود كه پهن برگان بهتر از سوزني برگان در كاهش آلودگي صدا نقش دارند، بهر حال اثر كاهندگي خوب سرو شيراز، كاج تدا و كاج تهران را نبايد ناديده گرفت.
با بررسي به عمل آمده به كارگيري شاخص‌هاي ذيل جهت كاهش آلودگي صدا پيشنهاد مي‌گردد:
بهترين گونه‌ها: افرا، چنار و سرو شيراز، كاج تدا و كاج تهران
بهترين تركيب گونه‌ها: افرا، اقاقيا و چنار يا تركيب بيشتري از گونه‌هاي با برگ پهن‌تر و يا با ميزان صمغ بيشتر و تراكم بيشتر سوزني برگ‌ها
فاصله فضاي سبز به عنوان حايل بين فرستند صدا و خانه‌هاي مسكوني: هر قدر عرض پياده‌رو بعد از خط مياني سبز بيشتر باشد، اثر كاهش صدا بيشتر است (بيش از 15 متر).
بهترين شكل زمين: زمين شيبدار اگر حايل بين فرستنده صدا و گيرنده صدا باشد، اثر كاهش صدا بيشتر است.
ارتفاع و تراكم درختان: هر قدر ارتفاع و تراكم توده درختان بيشتر باشد، كاهش آلودگي صدا بيشتر است.
اندازه و تراكم برگ: هر قدر برگ‌هاي درخت پهن‌تر باشند و يا تراكم برگ‌ها و تراكم صمغ در سوزني برگ‌ها بيشتر باشد، كاهش آلودگي صدا بيشتر است.
زاويه برگ: هر قدر زاويه قرار گرفته برگ نسبت به شاخه و شاخه پشت به ساقه تندتر باشد، كاهش آلودگي صدا بيشتر است.
برخي از درختان كه در كاهش آلودگي صوتي به طور نسبي موثر است به شرح ذيل معرفي مي‌گردد: ژونيپروس، غان مجنون، صنوبر كانادايي، ياس زرد، افراي سياه، اقطي، فندق، نمدار، پيچ امين‌الدوله، نرگس، خاس، بلوط، خرزه، راش، صنوبر، بداغ، افراي شبه چناري.
3) آلودگي فيزيكي:
يكي از آلودگي‌هاي فيزيكي گرد و غبار و ذرات معلق در هوا مي‌باشد در جلوگيري از گرد و غبار خصوصيات فيزيكي سطح برگ، وجود پرز، كرك، زايده‌هاي گوناگون سطح برگ با مجموعه‌ انبوهي برگ تاج در نگهداري گرد و خاك ملاك تفكيك هستند چنانكه نارون‌هايي كه سطح بيشتر از درختان نمدار كه سطح بر صاف دارند Ulmus Glabra برگ زايده‌دار دارند مانند توانند گرد و خاك در خود ذخيره كند درختان به سبب پراكندگي شاخ و برگ خود بر تمام زوايا و سطوح همچون يك گردگير عمل مي‌كنند درختاني كه در خاك ثابت مانده‌اند به منزل يك گردگير كاشته شده در زمين نقش خود را ايفا مي‌‌كنند طي بررسي‌هاي به عمل آمده يك هكتار از فضاي سبز كه حدود 200 درخت در آن كاشته شده باشد تا 68 تن از گرد و غبار را در هر بارندگي در خود جذب مي‌كند كاملا واضح است كه با وجود چنين درختاني زدودن 68 تن گردو غبار رايگان خواهد شد در صورتي كه بدون اين درختان بايد هزينه بسياري را براي اين كار اختصاص داد.
درختان مؤثر در جذب گرد و خاك: عرعر (آيلان)- زالزالك- ژينكو- چنار- ليلكي آمريكايي- ماگنوليا- بيد مجنون- اقاقيا- داغداغان مي‌باشند.
4) آلودگي‌هاي شيميايي:
همه روزه هزاران كارخانه ميليون‌ها وسيله نقليه و بي‌شمار فعاليت‌هاي آلوده‌كننده جو صدها نوع از آلوده‌كننده‌هاي شيميايي را وارد هواي تنفسي مي‌كند، برگ درختان توانايي جذب آلودگي در مقادير كم و ريشه گياهان به كمك فيلتر كربن فعال توانايي دفع آلودگي تا حد بسيار بالاتري را دارا هستند. اين فيلترها در اطراف ريشه‌هاي گياه قبل از آنكه آلودگي تجمع پيدا كند آنها را از بين برده و باعث كاهش آلودگي مي‌شوند تحقيقات نشان داده كه گياهان هوا را از آلودگي گازهايي مانند فرمالدئيد و بنزن پاك مي‌كنند.
به طوري كه گياهان آپارتماني در پاك كردن هواي اطراف خود از ذرات بزرگ‌تر و آلاينده‌هاي آپارتماني نظير آزبست‌ها، حشره‌كش‌ها، دي‌اكسيد كربن، منواكسيد كربن و ساير گازها، مواد شيميايي حاصل از مواد شوينده، حلال‌ها و مايعات پاك‌كننده، الياف پخش‌شده در هوا حاصل از پوشاك، مبلمان، پرده‌ها، زيراندازها و فرش‌ها و همچنين قارچ‌ها و باكتري‌ها و دود حاصل از توتون موثرند. افزايش بيش از حد آلودگي هوا در بسياري از شهرهاي جهان انتخاب درختان مناسب براي زيباسازي فضاي شهري را بسيار دشوار كرده است چرا كه بسياري از درختان مورد علاقه مردم و متداول امروزه در معرض آسيب قرار گرفته‌اند. در شهرهايي چون توكيو، لوس آنجلس، شانگ‌هاي و دهلي بسياري از درختان به علت آلودگي‌هاي هوا و عدم رسيدگي لازم صدمه ديده و حتي جنگل‌هاي مجاور اين شهرها دچار زوال گرديده‌اند. گازهاي مختلف اكسيدان چون: دي‌اكسيد گوگرد (so2)، ازن (o3)، اكسيد نيتروژن (No)، و پروكسي استيل نيتريت (PAN)، غيراكسيدان‌ها عمدتا ئيدروژن فلرايد، كلرين، آمونياك و اتيلن است در ميان گازهاي مذكور دي‌اكسيد گوگرد و بخصوص ازن عامل عمده در آسيب رساني به درختان چوبي هستند. تعدادي از گونه‌هاي درختي نسبتا مقاوم در برابر هر يك از گازهاي مذكور بوده و تعدادي ديگر حساس هستند و لذا ناچاريم در انتخاب درختان براي شهرهاي آلوده مسأله‌ آلودگي هوا را در نظر بگيريم.

منبع : zendegionline.ir - bostane.ir

با تشکر از رضا فدوي